کد مطلب:276583 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:121
ایمنی از سختی حساب در قیامت
زیرا كه این دعا صله رحم آل محمدعلیهم السلام می باشد، و خدای تعالی فرموده: «وَالَّذِینَ یَصِلُونَ ما أَمَرَ اللَّهُ بِهِ أَنْ یُوصَلَ وَیَخْشَوْنَ رَبَّهُمْ وَیَخافُونَ سُوءَ الحِسابِ»؛ [1] و آنان كه پیوندی كه خداوند به آن امر فرموده می پیوندند و از عذاب پروردگارشان و [سختی] حساب می ترسند.
و شیخ كلینی در اصول كافی به سند صحیحی از صفوان جمّال آورده كه گفت: میان حضرت ابی عبد اللَّه صادق علیه السلام و عبد اللَّه بن الحسن سخنی درگرفت تا كار به جنجال كشید و
[ صفحه 647]
مردم جمع شدند، پس شب هنگام را به همان گونه از هم جدا شدند، صبح كه در پی كاری می رفتم ناگاه حضرت ابی عبد اللَّه صادق علیه السلام را بر در خانه عبد اللَّه دیدم در حالی كه می فرمود: ای كنیزك! به ابومحمد عبد اللَّه بن الحسن بگو بیرون بیاید. راوی گوید: پس بیرون آمد و عرضه داشت: ای ابوعبد اللَّه! چه سبب شده كه اوّل صبح آمده ای؟ فرمود: دیشب آیه ای در كتاب خدای - عزّوجلّ - تلاوت كردم كه مرا پریشان ساخت. عبد اللَّه گفت: كدام آیه؟ فرمود: فرموده خداوند - كه یادش بلند و گرامی است -: «وَالَّذِینَ یَصِلُونَ ما أَمَرَ اللَّهُ بِهِ أَنْ یُوصَلَ وَیَخْشَوْنَ رَبَّهُمْ وَیَخافُونَ سُوءَ الحِسابِ». عبد اللَّه گفت: راست گفتی، گویا من این آیه را هرگز در كتاب خدای - عزّوجلّ - نخوانده بودم. سپس دست به گردن یكدیگر افكندند و گریستند. [2] .
و در همان كتاب به سند صحیحی از عمر بن یزید - كه مورد وثوق است - آمده: به حضرت ابی عبد اللَّه صادق علیه السلام عرضه داشتم: «وَالَّذِینَ یَصِلُونَ ما أَمَرَ اللَّهُ بِهِ أَنْ یُوصَلَ». فرمود: در مورد رَحِم آل محمدعلیهم السلام نازل شده، و در خویشاوندان تو نیز می باشد. سپس آن حضرت فرمود: از كسانی مباش كه نسبت به چیزی گویند: درباره یك مورد است. [3] .
و در تفسیر البرهان به سند خود از محمد بن الفضیل از حضرت ابوالحسن موسی بن جعفرعلیهما السلام آمده كه فرمود: همانا خویشاوندی آل محمدعلیهم السلام به عرش آویخته، می گوید: خداوندا! پیوند ده آن كه مرا پیوسته دارد، و قطع كن آن را كه از من ببُرد. و این در هر خویشاوندی جاری است، و این آیه در مورد آل محمد و هر كسی كه با آنان بر این امر هم پیمان شود نازل شده است. [4] .
و نیز به نقل از عیّاشی از عمر بن مریم آورده كه گفت: از حضرت صادق علیه السلام درباره فرموده خداوند: «وَالَّذِینَ یَصِلُونَ ما أَمَرَ اللَّهُ بِهِ أَنْ یُوصَلَ» سؤال كردم. فرمود: از جمله آن صله رحم است، و نهایت تأویل آن این كه پیوند با ما داشته باشی. [5] .
می گویم: از این اخبار و غیر این ها - كه در صورت آوردن آن ها كتاب طولانی می شود -
[ صفحه 648]
روشن شد كه پیوند با امام علیه السلام مایه ایمنی از سختی حساب است.
و در این جا دو مطلب باقی می ماند:
یكی: توضیح این كه پیوند با دعا انجام می شود.
دوم: بیان منظور از سختی حساب.
دلیل مطلب اوّل این كه: مقصود از پیوند و صله، مطلق نیكی و احسان است به هرگونه كه باشد، خواه با زبان یا به نحوه دیگر، و دعا از بهترین انواع احسان به وسیله زبان است. و شاهد بر این روایتی است كه در اصول كافی به سند خود از حضرت ابی عبد اللَّه صادق علیه السلام آمده كه امیر المؤمنین علیه السلام فرمود: ارحام خود را هرچند با سلام كردن باشد پیوسته دارید. [6] .
و نیز به سند صحیحی از اسحاق بن عمّار است كه گفت: شنیدم حضرت ابی عبد اللَّه علیه السلام فرمود: همانا صله رحم و نیكی، حساب را آسان نموده و از گناهان محفوظ می دارند، پس ارحامتان را بپیوندید و به برادران خود نیكی كنید هرچند كه با سلام گرم و جواب سلام خوب باشد. [7] .
و امّا منظور از سختی حساب، رسیدگی كامل و دقیق به آن است. چنان كه در البرهان به سند صحیحی از حضرت ابی عبد اللَّه صادق علیه السلام آمده كه به مردی فرمود: فلانی! با برادر خود چه [مشكل] داری؟ عرض كرد: فدایت شوم حسابی با او داشتم كه حقّم را از او به طور كامل رسیدگی كردم. امام ابوعبد اللَّه صادق علیه السلام فرمود: برایم بگو از گفتار خداوند كه: «وَیَخافُونَ سُوءَ الحِسابِ» آیا چنین می پنداری كه می ترسند [خداوند] به آن ها ستم كند و ظلم نماید! نه به خدا سوگند! آن ها از رسیدگی كامل و همه جانبه می ترسند. [8] .
در كافی نیز به سند دیگری مثل همین آمده، و در آن هست: نه به خدا! جز از رسیدگی كامل نترسیدند، پس خدای - عزّوجلّ - آن را سختی حساب نامید، و هركه حسابرسی كامل كند بد كرده است. [9] .
[ صفحه 649]
از عیاشی نیز مثل این روایت شده است.
و معنی استقصاء (: حسابرسی و رسیدگی كامل) كه در تفسیر این آیه شریفه آمده: در البرهان از عیّاشی است از هشام بن سالم كه حضرت ابی عبد اللَّه صادق علیه السلام درباره فرموده خدای تعالی: «وَیَخافُونَ سُوءَ الحِسابِ» فرمود: این كه بدی های آنان شمارش شود، و حسنات آنان به حساب نیاید، و استقصاء همین است. [10] .
می گویم: این حدیث و امثال آن دلالت دارند بر این كه اثر بعضی از گناهان منع از قبولی كارهای نیك و حسنات است، مانند احادیثی كه درباره عقوبت ترك نماز و خودداری از پرداخت زكات، و عقوق والدین وارد شده است و این به هیچ وجه ظلم نیست.
و شیخ كلینی در اصول كافی به سند صحیحی از صفوان جمّال آورده كه گفت: میان حضرت ابی عبد اللَّه صادق علیه السلام و عبد اللَّه بن الحسن سخنی درگرفت تا كار به جنجال كشید و
[ صفحه 647]
مردم جمع شدند، پس شب هنگام را به همان گونه از هم جدا شدند، صبح كه در پی كاری می رفتم ناگاه حضرت ابی عبد اللَّه صادق علیه السلام را بر در خانه عبد اللَّه دیدم در حالی كه می فرمود: ای كنیزك! به ابومحمد عبد اللَّه بن الحسن بگو بیرون بیاید. راوی گوید: پس بیرون آمد و عرضه داشت: ای ابوعبد اللَّه! چه سبب شده كه اوّل صبح آمده ای؟ فرمود: دیشب آیه ای در كتاب خدای - عزّوجلّ - تلاوت كردم كه مرا پریشان ساخت. عبد اللَّه گفت: كدام آیه؟ فرمود: فرموده خداوند - كه یادش بلند و گرامی است -: «وَالَّذِینَ یَصِلُونَ ما أَمَرَ اللَّهُ بِهِ أَنْ یُوصَلَ وَیَخْشَوْنَ رَبَّهُمْ وَیَخافُونَ سُوءَ الحِسابِ». عبد اللَّه گفت: راست گفتی، گویا من این آیه را هرگز در كتاب خدای - عزّوجلّ - نخوانده بودم. سپس دست به گردن یكدیگر افكندند و گریستند. [2] .
و در همان كتاب به سند صحیحی از عمر بن یزید - كه مورد وثوق است - آمده: به حضرت ابی عبد اللَّه صادق علیه السلام عرضه داشتم: «وَالَّذِینَ یَصِلُونَ ما أَمَرَ اللَّهُ بِهِ أَنْ یُوصَلَ». فرمود: در مورد رَحِم آل محمدعلیهم السلام نازل شده، و در خویشاوندان تو نیز می باشد. سپس آن حضرت فرمود: از كسانی مباش كه نسبت به چیزی گویند: درباره یك مورد است. [3] .
و در تفسیر البرهان به سند خود از محمد بن الفضیل از حضرت ابوالحسن موسی بن جعفرعلیهما السلام آمده كه فرمود: همانا خویشاوندی آل محمدعلیهم السلام به عرش آویخته، می گوید: خداوندا! پیوند ده آن كه مرا پیوسته دارد، و قطع كن آن را كه از من ببُرد. و این در هر خویشاوندی جاری است، و این آیه در مورد آل محمد و هر كسی كه با آنان بر این امر هم پیمان شود نازل شده است. [4] .
و نیز به نقل از عیّاشی از عمر بن مریم آورده كه گفت: از حضرت صادق علیه السلام درباره فرموده خداوند: «وَالَّذِینَ یَصِلُونَ ما أَمَرَ اللَّهُ بِهِ أَنْ یُوصَلَ» سؤال كردم. فرمود: از جمله آن صله رحم است، و نهایت تأویل آن این كه پیوند با ما داشته باشی. [5] .
می گویم: از این اخبار و غیر این ها - كه در صورت آوردن آن ها كتاب طولانی می شود -
[ صفحه 648]
روشن شد كه پیوند با امام علیه السلام مایه ایمنی از سختی حساب است.
و در این جا دو مطلب باقی می ماند:
یكی: توضیح این كه پیوند با دعا انجام می شود.
دوم: بیان منظور از سختی حساب.
دلیل مطلب اوّل این كه: مقصود از پیوند و صله، مطلق نیكی و احسان است به هرگونه كه باشد، خواه با زبان یا به نحوه دیگر، و دعا از بهترین انواع احسان به وسیله زبان است. و شاهد بر این روایتی است كه در اصول كافی به سند خود از حضرت ابی عبد اللَّه صادق علیه السلام آمده كه امیر المؤمنین علیه السلام فرمود: ارحام خود را هرچند با سلام كردن باشد پیوسته دارید. [6] .
و نیز به سند صحیحی از اسحاق بن عمّار است كه گفت: شنیدم حضرت ابی عبد اللَّه علیه السلام فرمود: همانا صله رحم و نیكی، حساب را آسان نموده و از گناهان محفوظ می دارند، پس ارحامتان را بپیوندید و به برادران خود نیكی كنید هرچند كه با سلام گرم و جواب سلام خوب باشد. [7] .
و امّا منظور از سختی حساب، رسیدگی كامل و دقیق به آن است. چنان كه در البرهان به سند صحیحی از حضرت ابی عبد اللَّه صادق علیه السلام آمده كه به مردی فرمود: فلانی! با برادر خود چه [مشكل] داری؟ عرض كرد: فدایت شوم حسابی با او داشتم كه حقّم را از او به طور كامل رسیدگی كردم. امام ابوعبد اللَّه صادق علیه السلام فرمود: برایم بگو از گفتار خداوند كه: «وَیَخافُونَ سُوءَ الحِسابِ» آیا چنین می پنداری كه می ترسند [خداوند] به آن ها ستم كند و ظلم نماید! نه به خدا سوگند! آن ها از رسیدگی كامل و همه جانبه می ترسند. [8] .
در كافی نیز به سند دیگری مثل همین آمده، و در آن هست: نه به خدا! جز از رسیدگی كامل نترسیدند، پس خدای - عزّوجلّ - آن را سختی حساب نامید، و هركه حسابرسی كامل كند بد كرده است. [9] .
[ صفحه 649]
از عیاشی نیز مثل این روایت شده است.
و معنی استقصاء (: حسابرسی و رسیدگی كامل) كه در تفسیر این آیه شریفه آمده: در البرهان از عیّاشی است از هشام بن سالم كه حضرت ابی عبد اللَّه صادق علیه السلام درباره فرموده خدای تعالی: «وَیَخافُونَ سُوءَ الحِسابِ» فرمود: این كه بدی های آنان شمارش شود، و حسنات آنان به حساب نیاید، و استقصاء همین است. [10] .
می گویم: این حدیث و امثال آن دلالت دارند بر این كه اثر بعضی از گناهان منع از قبولی كارهای نیك و حسنات است، مانند احادیثی كه درباره عقوبت ترك نماز و خودداری از پرداخت زكات، و عقوق والدین وارد شده است و این به هیچ وجه ظلم نیست.
[1] سوره رعد، آيه 21.
[2] كافي: 155:2.
[3] كافي: 156:2.
[4] تفسير برهان: 288:2.
[5] تفسير برهان: 289:2.
[6] كافي: 155:2.
[7] كافي: 157:2.
[8] تفسير برهان: 289:2.
[9] كافي: 100:2.
[10] تفسير برهان: 289:2.